Poród fizjologiczny, naturalny wiąże się z poczuciem bólu, który może być zróżnicowany w zależności od kobiety i ciąży. Ból podczas porodu nie jest ciągły – rytmiczność to jego charakterystyczna cecha. Często wyzwaniem nie jest pojedynczy skurcz, ale proces nasilających się i coraz dłużej trwających skurczów pozostawiających coraz mniej czasu na relaks. To fizjologiczny paradoks, że wydanie nowego życia sygnalizowane jest przez ból, czyli czynnik ostrzegający przed zagrożeniem.
Podczas porodu poczucie bólu wynika ze skurczów mięśni macicy i nacisku wywieranego na szyjkę macicy. Ten rodzaj bólu jest powszechnie odczuwany jako intensywne skurcze w jamie brzusznej, pachwinach i plecach. Niektóre kobiety mogą również odczuwać ból w bokach lub udach. Nacisk wywierany przez główkę dziecka podczas porodu na pęcherz moczowy i jelita, a także rozciąganie kanału rodnego i pochwy jest także źródłem odczuwanego bólu.
Metody niefarmakologiczne na ból porodowy
Elektrostymulator TENS – to zalecany przez lekarzy, rehabilitantów i zwiększające się grono użytkowniczek sposób niefarmakologicznego łagodzenia bólu. Działanie elektrostymulatora oparte jest na generowaniu kojących impulsów elektrycznych o niskim napięciu. Impulsy przenoszone są poprzez przylepne elektrody, działają przezskórnie, a celem są zakończenia nerwów czuciowych. Podczas porodu, impulsy elektryczne generowane przez urządzenia TENS skutecznie tłumią sygnały bólowe, zmuszając organizm do wytwarzania naturalnych środków przeciwbólowych, takich jak enkefaliny i endorfiny. Te kojące impulsy mogą przynieść ulgę w szerokim zakresie bólów i działają jak środek przeciwbólowy.
Elektrostymulatory TENS to małe, zasilane bateryjnie urządzenie, które mogą być także stosowane do łagodzenia, czy leczenia bólu różnego rodzaju np.: bólu pleców i karku, zapalenia i bólu stawów, nerwobólu, bólu menstruacyjnego, urazów sportowych, rwy kulszowej i innych.
Ciepły prysznic — taki prysznic podczas porodu może działać kojąco. Zaleca się usiąść na stołku lub skorzystać z siedziska i skierować słuchawkę prysznicową na plecy lub brzuch. Ciepło wody może pomóc rozluźnić ciało, a nawet przyspieszyć postęp porodu.
Masaż – może to być skuteczna technika relaksacyjna w przerwach pomiędzy skurczami i przez to może złagodzić ogólne poczucie bólu. Masaż ramion, pleców, stóp, skroni, czy dłoni wykonany zwłaszcza przez partnera podczas porodu, może działać bardzo kojąco na kobietę, a dla partnera to możliwość wsparcia rodzącej w tej szczególnej sytuacji i wyrażenia swojej troski. Rodzaj nacisku wymaganego do ulgi podczas porodu może wykraczać poza tradycyjny masaż.
Zmiana pozycji – podczas porodu zmiana pozycji może złagodzić ból i potencjalnie skrócić czas jego trwania. Potwierdzona jest skuteczność pozycji pionowej oraz chodzenie. Jednak w początkowej fazie porodu powinno się oszczędzać energię potrzebną w późniejszej fazie, więc przemęczanie się nie jest wskazane. Położna powinna pomóc w odkryciu optymalnej dla rodzącej pozycji.
Inne techniki łagodzące ból
Techniki rozpraszania uwagi – warto nauczyć się takich technik wcześniej, tym bardziej będą skuteczne podczas porodu. Na czy polegają? To skupianie uwagi i przenoszenie jej na inne, angażujące czynności takie jak np. liczenie, wykonywanie działań matematycznych w głowie lub inne ćwiczenia umysłowe, skupienie się na założonym celu np. wykonaniu jakiejś ilości oddechów w określony sposób. Takie ćwiczenia mogą pomóc odwrócić uwagę od bólu i zapewnić rodzącej poczucie kontroli podczas porodu.
Słuchanie muzyki – chyba każdy doświadczył w życiu skutecznego wpływu muzyki na nastrój. Odtwarzanie ulubionej muzyki, która ma uspakajający wpływ może pomóc w stworzeniu relaksującej atmosfery, odwrócić uwagę od bólu i wzmocnić pozytywny stan emocjonalny rodzącej kobiety. Warto przed porodem przygotować sobie na przenośnym urządzeniu odtwarzającym zestaw ulubionych, relaksujących melodii.
Hipnoza – w Europie coraz bardziej popularne jest wykorzystanie technik hipnozy do wejścia w stan zrelaksowania i skupienia, co może pomóc w opanowaniu i zmniejszeniu odczuwanego bólu. Przed porodem dobrze jest zorientować się, kto i gdzie takie usługi świadczy w Polsce.
Metody farmakologiczne łagodzące ból
W przypadku stosowania leków przeciwbólowych i znieczulenia należy skonsultować się z lekarzem, czy nie ma przeciwskazań w konkretnym przypadku. Niektóre leki przeciwbólowe mogą potencjalnie wpływać na dziecko – wywoływać senność lub prowadzić do zmian w częstotliwości akcji serca dziecka. Ważne jest, aby mieć świadomość potencjalnego ryzyka i wybrać najlepszą opcję łagodzenia bólu w danym przypadku. Może się tak zdarzyć, że poziom bólu odczuwanego podczas porodu będzie stosunkowo niewielki. Wówczas niefarmakologiczne metody i techniki relaksacyjne będą wystarczające.
Leki przeciwbólowe – zapewniają ulgę w bólu, ale nie niwelują czucia i nie wpływają na ruchy mięśni.Można je podawać różnymi metodami, takimi jak wlew dożylny lub wstrzyknięcia do mięśni. Podane ogólnoustrojowo mogą oddziaływać na cały organizm i wywoływać działania niepożądane u matki, w tym senność i nudności, a także wpływać na dziecko.
Znieczulenie miejscowe – to rodzaj leków blokujących czucie w określonych obszarach ciała. Znieczulenie miejscowe może być stosowanedo łagodzenia bólu zarówno podczas porodu naturalnego, jak i cięcia cesarskiego.
Znieczulenie zewnątrzoponowe – to forma znieczulenia miejscowego, która zapewnia ulgę w bólu poprzez znieczulenie od pępka w dół, w tym ścian pochwy. Tego rodzaju znieczulenie wykonuje anestezjolog wprowadzając cienki cewnik z igłą do przestrzeni międzykręgowej w dolnej części kręgosłupa ciężarnej. Dawka dostosowywana jest do potrzeb kobiety. Ta metoda łagodzenia bólu zwykle nie ma negatywnego wpływu na dziecko. Jednak znieczulenie zewnątrzoponowe może powodować spadek ciśnienia krwi u matki i utrudniać oddawanie moczu. Kobieta może również odczuwać swędzenie, nudności lub bóle głowy. Podczas, gdy ryzyko dla dziecka jest minimalne, niskie ciśnienie krwi u matki może stanowić problem.
Środki uspokajające – niełagodzą bólu, ale są stosowane w celu uspokojenia i zrelaksowania kobiety, która doświadcza wysokiego poziomu lęku. Czasami są używane w połączeniu z lekami przeciwbólowymi. Środki uspokajające mogą mieć wpływ zarówno na matkę, jak i na dziecko i nie są powszechnie stosowane. Mogą również upośledzać zdolność kobiety do zapamiętywania szczegółów porodu. Ważne jest, aby omówić z lekarzem ryzyko związane ze stosowaniem tego rodzaju środków i ewentualnie zastosować inne techniki uspakajające (patrz wyżej).
Niestety w Polsce znieczulenia nie są powszechnie dostępne w szpitalach, dlatego wcześniej warto się zorientować, czy wybrana placówka takie usługi świadczy. Na wszelki wypadek dobrze zaopatrzyć się w elektrostymulator TENS, który można też wypożyczyć w naszej wypożyczalni elektrostymulatorów.
Źródło: Paul Warburton, 4 Fantastic Methods of Pain Relief During Labour, https://tensmachineuk.com/blog/post/4-Fantastic-Methods-of-Pain-Relief-During-Labour, dostęp 23 lipca 2023 r.